– Khi xuất gia, Sư cô Hương Trang – Công chúa Huyền Trân không chỉ được tôn thờ trong chùa với tư cách là một nhà sư, một vị Phật mà còn được tôn thờ trong các chùa như một vị thần.
Trong nhiều đền chùa, cung điện theo đạo Mẫu, công chúa Huyền Trân còn được tôn làm Thánh Mẫu. Vì vậy, tượng công chúa Huyền Trân có rất nhiều kiểu dáng, có khi là tượng thần, có khi là tượng Phật, có khi là tượng Mẫu.
Ngày 30/11/2024 tại Thành phố Nam Định, Viện Nghiên cứu Tôn giáo thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Nam Định và UBND huyện Vụ Bản tổ chức Hội nghị. khoa học “Công chúa Huyền Trân: Cuộc đời và những giai thoại”.
Rất nhiều danh hiệu
Phát biểu khai mạc hội nghị, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nam Định Trần Lê Doai cho biết, Nam Định là mảnh đất của nhà Trần, một trong những triều đại thịnh vượng nhất trong lịch sử Việt Nam. đất nước chúng ta Trong số các nhân vật lịch sử thời Trần không thể không nhắc tới Công chúa Huyền Trân. Bà là con gái của vua Trần Nhân Tông. Để duy trì quan hệ với các nước láng giềng, công chúa Huyền Trân được hoàng đế Trần Nhân Tông gả làm hoàng hậu của vua Chế Mân nước Chiêm Thành. Cuộc hôn nhân của Huyền Trân với Chế Mân chỉ kéo dài được một năm do vua Champa đột ngột qua đời. Sau khi về Đại Việt, Huyền Trân xuất gia và xuất gia cùng Quốc sư Bảo Sát tại chùa Vu Ninh, huyện Quế Dương, thị xã Kinh Bắc, với pháp hiệu Hương Trang. Năm 1311, ni cô Hương Trang lập chùa thờ Phật dưới chân núi Hổ; Đó là di tích chùa Hồ Sơn, có biệt danh là chùa Quảng Nghiêm. Năm 1340, ni cô Hương Trang viên tịch, nhân dân địa phương tôn kính và lập miếu khói hương để thờ cúng. Hàng năm, vào ngày 9 tháng 4 âm lịch, người dân địa phương tổ chức lễ hội tạ ơn công chúa Huyền Trân.
Ông Nguyễn Đại Đồng (Viện Nghiên cứu Phật giáo Việt Nam) cho biết, Huyền Trân lớn lên trong một gia đình thấm nhuần triết lý Phật giáo nên khi đến Champa, cô đã tích cực học tiếng địa phương và tìm hiểu về phong tục tập quán. Thành lập đội vũ công, nhạc sĩ nữ nhằm trao đổi văn hóa, nghệ thuật giữa hai dân tộc, góp phần phát triển bản sắc văn hóa chung. Khi trở về Đại Việt, với tinh thần Bồ Tát hạnh, Huyền Trân tiếp tục tận tâm phục vụ, đi nhiều nơi hoằng pháp Phật giáo, giúp đỡ bà con xây dựng làng xóm, xây dựng cuộc sống ấm no.
“Ni cô Hương Trang là một vị tu sĩ chân chính, tinh tấn nghiên cứu nội kinh, áp dụng lời Phật dạy vào cuộc sống và thực hành hạnh Bồ Tát để cứu độ chúng sinh. Để tỏ lòng biết ơn và kính trọng những công lao đó của Công chúa Huyền Trân, nhân dân nhiều nơi ở Nam Định, Thái Bình, Huế, Đà Nẵng, Hà Nội, Bắc Ninh, Quảng Ninh, Bình Định… đã xây dựng đền thờ. thờ bà”, ông Nguyễn Đại Đông nói.
Thầy Trần Anh Châu (Viện Tôn giáo học, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) cho biết: “Trong thời gian làm trụ trì chùa Hồ Sơn, Sư cô Hương Trang đã tận tâm lo việc Phật sự, lập ruộng vườn, dạy chữ cho trẻ em, dạy học. người dân ở đây trồng lúa theo giống mới của người Chăm (gọi là lúa Chiêm)… Tương truyền bà đã lập ra 36 làng ở huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình nên đến nay bà vẫn là một trong số đó. ba vị thần thành hoàng được tôn thờ ở xã An Ninh (thôn Danh – nay thuộc huyện Quỳnh Phụ, tỉnh Thái Bình), vì làng Danh là một trong những làng do bà góp công tạo dựng”. Ngoài việc dạy dân cách làm ruộng, bà còn làm thuốc. Những bài thuốc đó đã được chép thành sách, có một cuốn còn được lưu giữ đến ngày nay. Sau khi bà qua đời, nhân dân quanh vùng thương tiếc, tôn vinh bà là Nữ thần và xây dựng một ngôi chùa bên cạnh chùa Hồ Sơn.
Vào thời nhà Nguyễn, bà được phong là Trai Tịnh Trung Thủy vì có nhiều cảm hứng và đóng góp vào việc bảo vệ đất nước và giúp đỡ nhân dân. Ngôi chùa của bà được lập trên núi Ngũ Phong ở Huế. Theo thời gian, trong tiềm thức dân gian, nàng đã trở thành vị thần được dân làng Hồ Sơn tôn thờ. Bà liên tục được các vị vua từ Chính Hóa, Cảnh Hưng thời Lê đến Cảnh Thịnh thời Tây Sơn, đến các triều đại Thiệu Trị, Tự Đức, Thành Thái, Duy Tân thời Nguyễn đều sắc phong. Mới nhất được phong vào năm Khải Định thứ 9 (1924).
“Công chúa được thờ ở nhiều đền chùa ở miền Bắc. Ngoài bờ biển Thừa Thiên Huế có hòn đảo tên là Huyền Trân, ngôi đền thờ Bà ở Quảng Trị là biểu tượng cho sự ngưỡng mộ, sức sống trường tồn mà người dân dành cho Huyền Trân”, võ sư Trần Anh Châu chia sẻ.
 alt=”Công chúa Huyền Trân được nhân dân tin tưởng và tôn thờ” title=”Công chúa Huyền Trân được nhân dân tin tưởng và tôn thờ” /> |
|
Công chúa Huyền Trân được nhân dân tin tưởng và tôn thờ |
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Hồng Dương (Viện Tôn giáo học, Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam), cuộc đời tu tập của Sư cô Hương Trang: tự giác, ý thức về người, lợi mình, lợi người đã có nhiều đóng góp. đã có công cống hiến cho dân tộc và được các nhà nước phong kiến ban tặng nhiều danh hiệu. Do vận mệnh thay đổi, chiến tranh, khí hậu khắc nghiệt nên đến nay, công đức của Ni Hương Trang chỉ có thể tìm thấy tại quần thể di tích xã, chùa Hồ Sơn, chùa Huyền Trân. tại xã Liên Ninh, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định và tại thôn Mạo Xuyên, xã Mạo Cầu, tổng An Cảnh, huyện An Thị, tỉnh Hưng Yên (nay là thôn Mao Cầu, xã Hồ Tùng Mậu, huyện Ân Thị, Hưng Yên). tỉnh Yên). Lễ phong năm Khải Định thứ 9 (1924) ở đình Thượng, làng Hồ Sơn và phong phong năm Khải Định thứ 9 (1924) ở làng Mạo Xuyên đều có nội dung giống nhau là phong Huyền Trân “ Người đàn ông tĩnh lặng thuộc tầng lớp trung lưu của các vị thần”. ”. Trung thần là cấp dưới Thượng thần, là một dạng phân cấp thần thánh từ thời Hậu Lê đến thời Nguyễn.
Công chúa Huyền Trân còn được phong làm Thành hoàng làng, theo phiên bản Thôn Thần Tích – Thần Thượng, xã Mạo Cầu, tổng An Cảnh, huyện Ân Thị, tỉnh Hưng Yên. Đây là bản sao bằng 3 thứ tiếng: Pháp – Việt – Hoa. Bản tiếng Pháp được đóng dấu có chữ ký của Phó Giám đốc Phạm Như Cấp và chữ ký của Chánh văn phòng Lý (chỉ có chữ ký không ghi họ tên đầy đủ).
Theo các nhà nghiên cứu, không chỉ ngài được thờ trong các chùa với tư cách là một vị sư, một vị Phật, trong các chùa như một vị thần mà ở nhiều chùa, cung điện theo đạo Mẫu, công chúa Huyền Trân cũng được thờ. giống như một người Mẹ. Sở dĩ như vậy là do trên địa bàn huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định (nơi có chùa Hồ Sơn) có quần thể Phủ Dầy – nơi sản sinh và trung tâm của Phật giáo Mẫu. Nhiều ngôi chùa, cung điện ở Vụ Bản có tạc tượng Huyền Trân để thờ cúng.
Tiến sĩ Nguyễn Thị Tâm Hạnh (Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam tại Huế) cho biết, tại thành phố Đà Nẵng, ngôi chùa được coi là nơi đầu tiên thờ công chúa Huyền Trân là đền Bà dưới chân núi Kim Sơn. (nay thuộc phường Hòa Hải, quận Ngũ Hành Sơn). Ngôi chùa thứ hai được cho là có liên quan đến công chúa Huyền Trân ở Đà Nẵng là chùa Bà ở Mục Hạc (thôn Nam Ô). Theo truyền thống, vị thần được thờ ở Đền Bà là “Thần và Nữ thần”. Năm 1915, sau khi ngôi chùa của bà bị bão phá hủy, vị thần của bà được đưa về chùa Liễu Hạnh. Hiện nay, bà được thờ cùng Thánh Mẫu Liễu Hạnh và nương tựa Ngũ Hành tại chùa Liễu Hạnh (phường Hòa Hiệp Nam, quận Liên Chiểu).
Sự đa dạng của tượng thờ Huyền Trân
Phó giáo sư, tiến sĩ Nguyễn Hồng Đường cho rằng “do sự đa dạng về tước hiệu của Công chúa Huyền Trân đã dẫn đến sự đa dạng về tượng thờ Bà ở các chùa, miếu, đền, phủ”.
Một trong những bức tượng độc đáo là tượng Công chúa Huyền Trân được trang trí tại Trung tâm Văn hóa Công chúa Huyền Trân, số 151 đường Thiên Thai, phường An Tây, TP. Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế. Trong chánh điện có tượng Công chúa Huyền Trân ngồi trên ngai đúc bằng đồng, cao 2,37m, nặng 700kg, do các nghệ nhân nổi tiếng phường Đức chế tác.
Tượng Ni cô Hương Trang được tạo hình theo hình tượng Phật nằm trong quần thể chùa Hồ Sơn. Tượng ngồi trong tư thế bán già, tay trái đặt úp xuống đùi. Khuôn mặt đầy đặn, đôi mắt hiền lành, nhìn thẳng vào phương xa, tai to, dái tai dài. Còn ở chùa Hồ Sơn có tượng thờ trong chánh điện và nhà mẫu khác với tượng Công chúa Huyền Trân và tượng ni Hương Trang, vì trang phục không phải là hoàng bào, cũng không phải Pháp y. của người thực hành. Nhìn chung, có thể nói đó là một bức tượng có mũ đội đầu, đặc biệt là một chiếc quạt có tua dài đặt trước bụng.
Theo các nhà nghiên cứu, với những đóng góp của Công chúa Huyền Trân, bà được coi là Nữ hoàng của vùng Vụ Bản. Trong khi đó, Vụ Bản là nơi sản sinh ra đạo Mẫu nên người dân đã tạc tượng và tôn thờ là Thánh Mẫu. Ở một số đình làng ở nước ta, Huyền Trân còn được thờ bằng tượng có hình ảnh Thành hoàng. Phiên bản Thần Tích – Thần đẹp ở thôn Thượng, xã Mạo Cầu, huyện An Cảnh, huyện Ân Thi, tỉnh Hưng Yên cho biết, 4 vị Thành hoàng trong đó có Huyền Trân “đều được làm bằng tượng gỗ sơn màu”.
Thông qua việc tìm kiếm các nguồn tư liệu lịch sử, khảo cổ, hội nghị không chỉ góp phần làm sáng tỏ những đóng góp của Công chúa Huyền Trân đối với dân tộc, với Phật pháp mà còn góp phần cung cấp cơ sở khoa học cho việc nghiên cứu. bảo tồn và phát huy di sản văn hóa liên quan đến công chúa Huyền Trân, đến các di tích thờ công chúa Huyền Trân, đặc biệt là di tích chùa Hồ Sơn, xã Liên Minh, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định trong thời gian tới.
Ý kiến bạn đọc (0)